Ks. Profesor Wincenty Myszor

Księgozbiór ks. prof. dr. hab. Wincentego Myszora

Ks. Wincenty Myszor (ur. 1941) - doktor teologii ( 1973), habilitacja (1983) , profesor (1990) , kierownik Katedry Historii Literatury i Teologii Kościoła Starożytnego na Wydziale Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych ATK (od 1987 roku) , prodziekan Wydziału Teologicznego ATK (1984−1988), następnie dziekan Wydziału Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych ATK (1988−1993), prorektor ATK (1993−1995), kierownik Katedry Historii Kościoła w Starożytności ATK (1990−2001), dyrektor Instytutu Nauk Historycznych i Społecznych ATK (1999−2001). W 1998 roku na życzenie abpa Damiana Zimonia podjął się organizacji Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Śląskim. W 2001 roku został wybrany dziekanem tego wydziału i pozostawał nim przez dwie kadencje.

Jako wybitny patrolog i znawca tekstów gnostyckich należał do Association International d'Etudes Patristiques (od 1984 roku), International Association of Byzantine Studies (od 1996) i do Komitetu Nauk Teologicznych PAN. W Warszawie założył Studia Antiquitatis Christianae i przewodniczył redakcji w latach 1977−2001, natomiast w 2005 roku rozpoczął redagowanie serii na Wydziale Teologicznym UŚ pod nowym tytułem - Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova. Od wielu lat należał także do grona Kolegium Redakcyjnego „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych”, w latach 1981 – 1995 był redaktorem naczelnym tego czasopisma.

Dotychczasowy dorobek naukowy ks. prof. Wincentego Myszora obejmuje ponad 300 publikacji, w tym: prace zwarte, skrypty, redakcje dzieł zbiorowych, artykuły, tłumaczenia z języków nowożytnych, recenzje i omówienia, hasła w słownikach i encyklopediach, bibliografie i sprawozdania naukowe.

Główne kierunki badań ks. Wincentego Myszora dotyczą historii chrześcijaństwa w II i III wieku, a zwłaszcza historii społecznej. W tej dziedzinie przygotował obszerny wybór źródeł – zajmował się tekstami gnostyckimi II i III wieku, badał koptyjskie teksty z Nag Hammadi. Opublikował wiele tłumaczeń gnostyckich utworów z czasów wczesnochrześcijańskich, a także tekstów chrześcijańskiej literatury polemicznej. Jego autorstwa są liczne przekłady pism Ireneusza z Lyonu (z II wieku), które zebrano i wydano w całości w ramach 11. tomu serii Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova w 2010 roku. Ponadto przygotował pierwszy polski przekład Ewangelii Judasza. Natomiast w ramach pracy dydaktycznej prowadził nauczanie języka koptyjskiego. Opracował pierwszy polski podręcznik do nauki tego języka i jest współautorem słownika koptyjsko-polskiego. Ponadto w ostatnim czasie konsultował odkryte przez polskich archeologów kodeksy tekstów koptyjskich odkrytych w Gurna w Górnym Egipcie w 2005 roku, identyfikując ich tytuły i fragmenty w roboczym tłumaczeniu. Na podstawie tego przekładu możliwa była identyfikacja manuskryptu datowanego na VII/VIII wiek, który stanowi fragment niezwykle ważnego i unikalnego odkrycia dokonanego przez polską misję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

W ciągu ponad 40-letniej pracy naukowo-dydaktycznej ks. Wincenty Myszor zgromadził niezwykle wartościowy i bogaty księgozbiór. To właśnie tematyka wczesnochrześcijańska, patrologia i teologia patrystyczna oraz materiały wykorzystywane podczas tłumaczeń stanowią główny zrąb kolekcji przekazywanej do zbiorów kościelnych BT. Zasadniczą i zarazem najważniejszą część podarowanej kolekcji stanowią źródła wykorzystywane przez naukowca podczas pracy nad historią starożytnego chrześcijaństwa. W ten sposób do zbiorów biblioteki trafiła cała seria Bibliothèque Copte de Nag Hammadi (Section: „Textes”, „Concordances”, „Études”) wydawana od 1974 roku przez Les Presses de I'Université Laval z Québec w Kanadzie oraz Éditions Peters w Paryżu. Jest to edycja tekstów odnalezionych niedaleko egipskiej miejscowości Nag Hammadi w 1945 roku, które stanowią koptyjski przekład (prawdopodobnie z języka greckiego) oryginalnych pism gnostyckich. Seria zawiera krytyczne wydanie rękopisów wraz z francuskimi tłumaczeniami oraz bogatym komentarzem objaśniającym. Projekt zainicjowali początkowo naukowcy Jacques E. Menard z Universite des Sciences Humanites de Strasburg oraz Harve Gange i Michel Robert z Universite Laval, natomiast obecnie jest kontynuowany pod kierunkiem Louis Painchaud, Wolf-Peter Funk, and Paul-Hubert Poirier.

Dzięki darom księdza dziekana księgozbiór Wydziału Teologicznego został wzbogacony także o niemieckojęzyczną edycję tekstów pochodzących ze starożytnej literatury chrześciańskiej w postaci serii Texte und Untersuchungen zur Geschichte der Altchristlichen Literatur wydawnictwa Walter de Gruyter. W ramach kolekcji zapoczątkowanej przez Adolfa von Harnacka w 1882 roku ukazały się m.in. prace berlińskich badaczy skupionych kiedyś wokół profesora Hansa Martina Schenkego kierującego Berliner Arbeitskreis für koptidch-gnostische Schriften. Publikacje często powstawały jako rozprawy doktorskie, czy habilitacyjne i zawierały tłumaczenia oraz opracowania tekstów koptyjsko-gnostyckich, w tym również papirusów z Nag Hammadi np. krytyczne wydanie Ewangelii Filipa, Das Philippus-Evangelium: Nag-Hammadi-Codex II,3 w opracowaniu Schenkego (Berlin 1997). Ponadto z inicjatywy ks. Wincentego Myszora w bibliotece udało się w całości skompletować anglojęzyczną serię Nag Hammadi and Manichaean Studies wydawnictwa E.J. Brill, której pierwsze 65 tomów ksiądz przekazał także jako dar. W serii tej poza edycją tekstów z Nag Hammadii ukazały się tłumaczenia innych źródeł, jak również studia związane z tematyką gnostycką i manicheizmem np. Manichaeism and its legacy autorstwa J.Kevina Coyle'a (Leiden 2009). Obecnie w zasobach BT znajduje się jeden z największych w Polsce zbiorów opracowań źródeł z Nag Hammadi w tłumaczeniu angielskim, francuskim i niemieckim. Obok opracowań darczyńca przekazał także kilkanaście tomów zawierających faksymile wszystkich papirusów z Nag Hammadi - The Facsimile Edition of the Nag Hammadi Codices, wydanych przez Jamesa M. Robinsona we wspomnianej wcześniej oficynie E.J. Brill w latach 1972-1984. Kolekcja zawiera reprodukcje wszystkich dwunastu kodeksów w oryginalnej formie.

W latach 1977-1995 ks. Myszor współpracował z Patristische Kommission Akademie der Wissenschaften w Niemczech przesyłając opisy bibliograficzne polskich oraz rosyjskich publikacji z zakresu patrologii, które następnie trafiały do Bibliographia Patristica: internationale patristische Bibliographie (Berlin, 1959-1997). Bibliografia wydawana przez niemiecką oficynę Walter de Gruyter pod redakcją Wilhelma Schneemelchera oraz Knuta Schäferdieka w całości została przekazana przez darczyńcę do zbiorów biblioteki wydziałowej.

Kolejną grupę podarowanych publikacji stanowią opracowania wraz z edycją tekstów Ojców Kościoła powstałych pod egidą wspomnianej powyżej Patristischen Kommission der Akademien der Wissenschaften i ukazujących się od 1964 roku w serii zatytułowanej - Patristische Texte und Studien. W zbiorach znalazły się m.in. dzieła Atanazego Wielkiego, zwanego także Atanazym Aleksandryjskim (ur. ok. 295, zm. 373) , Serapiona – biskupa z Tmuis w Egipcie czy Hipolita Rzymskiego (ur. przed 170, zm. 235), a także opracowanie dotyczące hipostazy Archontów - The hypostatis of the archons : the coptic text with translation and commentary autorstwa Rogera Aubrey'a Bullarda (Berlin 1970).

Tłumaczenie utworów gnostyckich z czasów wczesnochrześcijańskich wymagało od ks. Wincentego Myszora znajomości licznych źródeł pomocnych do nauki języka koptyjskiego. Przykładem tego rodzaju publikacji może być seria wydawnictwa Peters - Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium (dalej: CSCO). Całość stanowi rodzaj biblioteki złożonej z ponad 600 tomów wschodnich tekstów chrześcijańskich, publikowanych przez Louvain Catholic University w Belgii oraz The Catholic University of Americaw Waszyngtonie. Na kolekcję składają się następujące podserie: Scriptores Aethiopici, Scriptores Arabici, Scriptores Armeniaci, Scriptores Coptici, Scriptores Iberici, Scriptores Syri, Subsidia. Obecnie w zasobach BT znajduje się ponad sto woluminów CSCO, pośród których przeważają dzieła pisarzy koptyjskich oraz syryjskich.

Natomiast podczas dokonywania przekładów pism Ireneusza z Lyonu (ur. 140, zm. 202) ksiądz profesor zdołał zgromadzić, a następnie przekazać na użytek społeczności akademickiej, zbiór złożony zarówno ze źródeł, jak i opracowań dotyczących biskupa Vienne. Jedną z tego rodzaju monografii jest - Teologia de San Ireneo napisana przez Antonio Orbego, a opublikowana w czterech tomach Biblioteca de Auctores Cristianos (Madrid 1985-1996).

Innym rodzajem źródeł podarowanych przez pierwszego dziekana Wydziału Teologicznego są reprinty, najczęściej XIX-wiecznych książek patrystycznych. W takiej formie do zbiorów książnicy trafiły niektóre dzieła Orygenesa (ur. ok. 185, zm. ok. 254) Jeremiahomilien Klageliederkommentar (reprint oryginału: Lepizig 1901) oraz katalog rękopisów koptyjskich Theological texts from Coptic papyri, edited with an appendix upon the Arabic and Coptic versions of the Life of Pachomius by W.E. Crumm (reprint oryginału: Oxford 1913). Znaczącą grupę stanowią również reprinty zakupione przez darczyńcę w dawnej Niemieckiej Republice Demokratycznej, które charakteryzuje nie tylko interesująca zawartość, ale także wysoka jakość kopii. W Leipzig w Zentralantiquariat der Deutschen Demokratischen Republik wykonywano przedruk dzieła dotyczącego manicheizmu - Histoire critique de Manichée et du manichéïsme autorstwa Isaaca de Beausobre'a (1659-1738) pochodzącego z amsterdamskiej oficyny J.F. Bernarda, a wydrukowanego w latach 1734-1739.

Oprócz źródeł oraz opracowań ciekawą część kolekcji patrologa, ze względu na pochodzenie materiałów, stanowią publikacje przekazywane mu przez samych autorów. Wśród darczyńców kilku tytułów znalazł się tłumacz tekstów koptyjskich Hans Quecke, który dostarczył kilka tomów serii Papyrologica Castroctaviana - Studia et Textus, zawierających krytyczne edycje Ewangelii wg św. Łukasza, św. Marka oraz św. Jana:

• Das Lukasevangelim saïdisch : Text der Handschrift PPalau Rib. Inv.-Nr. 181 mit den Varianten der Handschrift M 569 (Barcelona 1977);

• Das Markusevangelium saïdisch : Text der Handschrift PPalau Rib. Inv.-Nr. 182 mit den Varianten der Handschrift M 569 (Barcelona 1972);

• Das Johannesevangelium saïdisch : Text der Handschrift PPalau Rib. Inv.-Nr. 183 mit den Varianten der Handschriften 813 und 814 der Chester Beatty Library und der Handschrift M 569 (Barcelona 1984).

Niejednokrotnie dary autorów zawierały dedykacje kierowane do ks. Wincentego Myszora. Ciekawym przykładem może tu być tekst pracy doktorskiej Wolfa-Petera Funka dotyczącej Apokalipsy Jakuba pochodzącej z V. kodeksu z Nag Hammadi, a obronionej na Humboldt-Universität w Berlinie w 1971. Oprócz doktoratu z dedykacją Funka, ks. dziekan przekazał do BT także kolejne wydanie tej samej pozycji, wydrukowane w ramach niemieckiej serii Texte und Untersuchungen zur Geschichte der Altchristlichen Literatur (Bd. 119), a zatytułowane Die zweite Apokalypse des Jakobus aus Nag-Hammadi-Codex V (Berlin 1976). Inną oryginalną dedykacją jest krótki tekst dołączony do podręcznika do nauki koptyjskiego w wersji bohairsko-arabskiej, napisany przez Izaka Mahira, który w polskim tłumaczeniu oznacza: "Dar dla znawcy koptyjskiego nauczycielowi Wincentemu Myszorowi” .

Następną ważną grupę materiałów przekazanych na użytek czytelników stanowią wydawnictwa informacyjne, wśród nich encyklopedie i słowniki. W taki sposób zasoby BT zostały powiększone o ośmiotomową encyklopedię koptyjską The Coptic encyclopedia (New York 1991), która zawiera informacje na temat historii, teologii, języka, sztuki, architektury, archeologii oraz hagiografii koptyjskiej. Została napisana przez ponad 250 ekspertów pochodzących zarówno z Egiptu, jak i z krajów zachodnich, wydana przez koptyjskiego historyka Aziza Suryal Atiya dzięki wsparciu m.in. koptyjskiego papieża i Patriarchy Aleksandryjskiego Shenouda III, the Rockefeller Foundation oraz the National Endowment for the Humanities. Ksiądz Wincenty Myszor przekazał nie tylko pozycje dotyczące ściśle patrologii czy gnostycyzmu, ale także z zakresu innych dyscyplin teologicznych, czego przykładem może być jeden z ważniejszych słowników dotyczących zagadnień Nowego Testamentu - Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament pod redakcją Gerharda Kittela i Gerharda Friedricha (Stuttgart, 1953-1979).

Zupełnie inną grupę pod względem wydawniczym stanowią nadbitki pojedynczych artykułów pochodzące z zagranicznych periodyków, wykorzystywane przez ofiarodawcę podczas wielu lat pracy naukowej. Jest to wydzielona i rzetelnie uporządkowana kolekcja w postaci odrębnych tomów oprawionych według konkretnych kryteriów tematycznych lub autorskich. Najczęściej publikacje pochodzą z takich tytułów czasopism jak: „Le Museon : Journal of Oriental Studies, Revue d'EtudesOrientals”, „Biblica”, „Jahrbuch fur Antike und Christentum” (1978-2001), “Zeitschrift fur Agyptische Sprache und Altertumskunde” (1985), „Orientalia Christiana Periodica : commentarii de re orientali aetatis christianae sacra et profana editi cura et opere Pontificii Instituti Orientalium Studiorum”, „Studia Papyrologica: Revista Espanola de Papirologia”, „Orientalia”. Autorami artykułów dotyczących monastycyzmu, rękopisów z Nag Hammadi czy gnostycyzmu byli np. Carsen Colpe, Wolf-Peter Funk, Jan Partyka, Clemens Scholten, Jens Holzhausen, Manfred Krause, Hans Quecke dotyczące. W kolekcji oprócz nadbitek zagranicznych można odnaleźć także wydawane w języku polskim autorstwa Ignacego Otiz de Urbina, profesora Papieskiego Instytutu Orientalnego w Rzymie. W ten sposób w zasobach BT znalazł się cykl artykułów Urbina prezentujących zagadnienia mariologii w patrystyce Wschodu, syryjskiej oraz łacińskiej opublikowanych na łamach „Częstochowskich Studiów Teologicznych”

Oprócz wydawnictw zwartych oraz seryjnych ksiądz dziekan wzbogacił bibliotekę w kompletne roczniki oraz pojedyncze tytuły czasopism. Przykładem polskiego periodyku omawiającego zagadnienia Ojców Kościoła i podarowanego w całości na potrzeby śląskiej społeczności akademickiej jest „Vox Patrum”. Tytuł ukazuje się od 1981 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Międzywydziałowym Zakładzie Badań nad Antykiem Chrześcijańskim. W podobny sposób do zbiorów trafiły zarówno wszystkie tomy „Journal of Coptic Studies”, wydawane od 1990 roku przez Peeters Press w ramach prac International Association for Coptic Studiem, jak i większość numerów francuskiego rocznika „Apocrypha” publikowanego przez Brepols. Natomiast wśród pojedynczych woluminów wybranych tytułów można odnaleźć takie pozycje jak: rosyjski „Palestinskij Sbornik” wydawany przez Akademię Nauk z terenu byłego Związku Radzieckiego; francuski „Bulletin de Saint-Sulpice: revue international de la Compagnie des prêtres de Saint-Sulpice” wydawany przez Compagnie des prêtres de Saint-Sulpice ; „Orientalia Lovaniensia Periodica” wydawany przez Instituut voor Oriëntalistiek na Katholieke Universiteit te Leuven oraz “Orientalia: commentarii periodici Pontificii Instituti Biblici” wydawane przez Pontificium Institut Biblicum.

Większość podarowanej kolekcji księdza profesora Wincentego Myszora to publikacje obcojęzyczne pochodzące z zagranicznych ośrodków naukowych oraz wydawniczych. Jednak naukowiec gromadził także literaturę w języku polskim, którą również przekazał dla studentów i naukowców Wydziału Teologicznego. Przede wszystkim są to polskie serie – liczące niejednokrotnie po kilkadziesiąt woluminów - zawierające opracowania tekstów źródłowych z zakresu literatury patrystycznej:

Pisma Ojców Kościoła, (Poznań 1924-1971); Biblioteka Ojców Kościoła, (Kraków od 1992); Ojcowie Żywi, (Kraków 1978-2002); Źródła Monastyczne, (Kraków od 1993); Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, (Warszawa od 1969); Źródła Myśli Teologicznej (Kraków 1996-).

Księgozbiór to niezwykle cenna i bogata kolekcja przekazana po szczegółowej selekcji ze strony ofiarodawcy. Całość stanowi warsztat pracy naukowej księdza profesora Wincentego Myszora, gromadzony na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Utworzony zbiór stanowi znakomity materiał pracy teologa oraz kapłana humanisty. Wyjątkowa wartość tego rodzaju daru polega również i na tym, że są to publikacje specjalistyczne, służące prowadzeniu bieżących i przyszłych badań naukowych oraz zajęć dydaktycznych w śląskiej uczelni.

Opracowała: Agata Muc, Dar ks. prof. dr. hab. Wincentego Myszora dla Biblioteki Teologicznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, SSHT 2013, t. 46, nr 1.